Minęła pierwsza dekada XXI w., rozpoczął się rok 2011. Bieżący rok wiążę się z ważnymi dla mnie rocznicami. Pierwsza to 50 – cio lecie administracji żeglugi śródlądowej w Polsce. Druga to 25 – cio lecie mojej pracy w administracji żeglugi śródlądowej i w końcu trzecia to 5 – cio lecie kierowania Urzędem Żeglugi Śródlądowej we Wrocławiu.
Oczywiście rocznice te są nieporównywalne zarówno pod kątem wymiaru jak i wagi, jednak ze względów osobistych wszystkie są dla mnie jednakowo ważne. Z administracją żeglugi śródlądowej związany jestem od roku 1986, wówczas już jako kapitan statków śródlądowych, przyszedłem do pracy w inspektoracie żeglugi śródlądowej we Wrocławiu. Od tamtej pory miałem okazję poznać większość osób, które od 1961 r. tworzyły tę administrację we Wrocławiu.
Pierwszym kierownikiem inspektoratu był kmdr ppor Mieczysław Wróblewski. Człowiek legenda, który karierę oficera zawodowego rozpoczął jako szesnastolatek od wstąpienia do Korpusu Kadetów w Chełmie w 1930 r., po czym wstąpił do Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej w Toruniu. W rok 1938 otrzymał promocje na podporucznika marynarki od Prezydenta RP. Kierownik inspektoratu kmdr Wróblewski oprócz przeprowadzania inspekcji statków i szlaku żeglownego nie rozstawał się z aparatem fotograficznym. Tak powstał jedyny w swoim rodzaju dokument o statkach i ludziach jacy pływali na Odrze. W roku 1972 dotychczasowy kierownik przeszedł do pracy w Zjednoczeniu Żeglugi Śródlądowej. Nowym kierownikiem inspektoratu został Leszek Stelmaszyk. Przy inspektoracie we Wrocławiu oprócz nadzoru nad żeglugą istniały nadzór dźwigów i dozór budowli wodnych. W latach 1971 – 1975 władze zaprezentowały nowe podejście do polityki gospodarczej państwa. Nastąpiło otwarcie gospodarki na rynki zachodnie. Nakłady inwestycyjne na rozwój floty odrzańskiej, rosły średnio o 21 % rocznie. W latach 1976 – 1980 przewozy na Odrze przeżywały apogeum. Bito kolejne rekordy w przewozach. I tak przewoźnik odrzański przewiózł w 1977 r. – 8,4 miliona, w 1978 r. – 10 milionów, w 1979 r. 11,5 miliona, w 1980 r.- 11,6 miliona t ładunków. Jeszcze do połowy lat 80-tych urząd wrocławski miał placówki terenowe w: Brzegu, Wrocławiu Różanka, Ścinawie, Nowej Soli, Krośnie Odrzańskim. W roku 1998 kierownik inspektoratu przeszedł na emeryturę. Nowym kierownikiem został absolwent Wyższej Szkoły Morskiej w Szczecinie posiadający dyplom drugiego oficera statków morskich Waldemar Lisowski. W roku 2001 Inspektorat Żeglugi Śródlądowej zmienił nazwę na Urząd Żeglugi Śródlądowej, a kierownik inspektoratu został dyrektorem urzędu. Nakłady oraz znaczenie transportu wodnego spadało. Warunki dla prowadzenia żeglugi pogarszały się. W roku 2005 dotychczasowy dyrektor urzędu żeglugi śródlądowe przeszedł do pracy w Polskim Rejestrze Statków. Administracji żeglugi śródlądowej nie tworzyli tylko szefowie. Ważnym ogniwem są ci, którzy prowadzą biura, sekretariaty oraz nadzór nad żeglugą śródlądową. Bez ich merytorycznych umiejętności nasze urzędy nie mogłyby funkcjonować. Wiele z tych osób jest związanych z urzędem nie tylko stosunkiem pracy. Są to lub były osoby, dla których transport rzeczny jest elementem życia, z którym związani są emocjonalnie. Tu znaleźli swoje miejsca znani w branży kapitanowie, nauczyciele, pasjonaci. Aby być sprawiedliwy i oddać ich zasługi powinienem wymienić wszystkich pracowników urzędu. Byli oni wspaniałymi pracownikami, fachowcami, ludźmi. Jest to jednak niemożliwe. We wrocławskim urzędzie od roku 1961 pracowało blisko 100 osób. Jednak aby oddać im hołd należy wskazać kilku z nich:
1. Roman Bąkowski starszy inspektor nadzoru nad żeglugą W urzędzie pracował w latach 1962-1972. Przez całe zawodowe życie związany z transportem wodnym najpierw jako kapitan statków, później jako starszy inspektor nadzoru nad żeglugą, a w końcu jako specjalista ds. dróg wodnych w instytucjach administrujących wodami. W związku z pracą na różnych stanowiskach w żegludze śródlądowej zdobył bogate doświadczenie w zakresie zarówno bezpieczeństwa żeglugi śródlądowej jak i gospodarki wodnej. Od kilkunastu lat pozostaje na emeryturze. Obecnie swoją wiedzą dzieli się z urzędami, instytucjami i stowarzyszeniami związanymi z żeglugą śródlądową.
2. Jerzy Onderko starszy inspektor nadzoru nad żeglugą. W urzędzie pracował w latach 1965-1973. Jeden z najstarszych absolwentów zespołu szkół żeglugi śródlądowej Pracę zaczynał na odrzańskich parowcach w tym na bocznokołowcu S/P Stefan Żeromski. Pracował 8 lat w Inspektoracie Żeglugi Śródlądowej z komandorem M. Wróblewskim jako inspektor nadzoru nad bezpieczeństwem żeglugi. Współautor opracowań szkoleniowych dla marynarzy żeglugi śródlądowej. Od kilkunastu lat pozostaje na emeryturze. Obecnie doradza przy odbudowie statku Nadbór oraz współpracuje z urzędami i instytucjom związanymi z żeglugą śródlądową
3. Jan Michajłow starszy inspektor nadzoru nad żeglugą w latach 1971-1990. Doświadczony kapitan statków żeglugi śródlądowej, długoletni pracownik największego odrzańskiego armatora, a następnie inspektor nadzoru nad żeglugą śródlądową. W inspektoracie żeglugi śródlądowej pracował na placówce w Nowej Soli. Wieloletni uczestnik Centralnej Komisji Egzaminacyjnej we Wrocławiu.
4. Tadeusz Jackowski starszy inspektor nadzoru nad żeglugą w latach 1972-2005. Kapitan statków żeglugi śródlądowej, długoletni inspektor, pracownik największego odrzańskiego armatora, a następnie inspektor nadzoru nad żeglugą. W administracji żeglugi śródlądowej prowadził sprawy wypadków i wykroczeń. Uczestnik Centralnej Komisji Egzaminacyjnej we Wrocławiu. W inspektoracie żeglugi śródlądowej pracował na placówce w Nowej Soli.
5. Grażyna Kukulska starszy inspektor administracyjno-finansowy. Pracowała w urzędzie w latach 1976-2010 długoletni pracownik administracji żeglugi śródlądowej we Wrocławiu. Bezpośrednio po zakończeniu szkoły średniej, aż do przejścia na emeryturę pracownik urzędu. W swojej długoletniej karierze zawodowej zajmowała się sprawami administracyjno-finansowymi. Wystawiała dokumenty kwalifikacyjne załóg. Sporządzała dokumenty zdolności żeglugowej statków. Była wieloletnim sekretarzem Centralnej Komisji Egzaminacyjnej we Wrocławiu.
6. Andrzej Gawinecki starszy inspektor nadzoru nad żeglugą W urzędzie pracował w latach 1979-2003. Kapitan statków żeglugi śródlądowej, pracownik działu BHP u największego odrzańskiego armatora. Długoletni inspektor nadzoru nad żeglugi śródlądowej. Jeden z bardziej uwrażliwionych na bezpieczeństwo żeglugi śródlądowej starszych inspektorów. Uczestnik Centralnej Komisji Egzaminacyjnej we Wrocławiu.
7. Podgórski Andrzej inspektor nadzoru nad żeglugą w latach 1984-1988. Kapitan statków żeglugi śródlądowej posiadający patenty na krajowe oraz europejskie drogi wodne w tym na rzekę Ren. Nauczyciel zawodu w Technikum Żeglugi Śródlądowej we Wrocławiu. Kapitan statku szkolnego Młoda Gwardia. W inspektoracie żeglugi śródlądowej we Wrocławiu pełnił funkcję inspektora nadzoru nad żeglugą. Pracował na placówce terenowej inspektoratu w Brzegu i tam dbał o bezpieczeństwo żeglugi na Odrze.
8. Józef Remiszewski starszy inspektor nadzoru nad żeglugą w latach 1989- 1998 Kapitan statków żeglugi śródlądowej , długoletni pracownik u największego odrzańskiego armatora. W administracji żeglugi śródlądowej prowadził sprawy wypadków, wykroczeń oraz nadzoru nad żeglugą. W ostatnich latach zmieniają się warunki, które mają ogromne znaczenie dla żeglugi śródlądowej i urzędu. Do najważniejszych zmian należą: zlikwidowanie we Wrocławiu szkoły kształcącej marynarzy żeglugi śródlądowej, wstąpienie Polski do Unii Europejskiej, degradacja polskich dróg wodnych, pogorszenie się warunków gospodarki wodnej, zmniejszenie się taboru, nowe kompetencje urzędów. W związku z tak zasadniczymi dla transportu wodnego zmianami ważnym elementem działalności są zmiany dostosowujące urząd do nowych wyzwań i potrzeb. W roku 2002 gmina Wrocław zlikwidowała szkoły żeglugowe. To zdarzenie wywołało wiele negatywnych dla żeglugi skutków. Najważniejsze z nich to zmniejszenie napływu do transportu rzecznego fachowej kadry oraz utrata potencjału edukacyjnego kadry kształcącej marynarzy. Od roku 2005 jako dyrektor urzędu miałem jakiś wpływ na bliską mi żeglugę śródlądową na Odrze. Postanowiłem powiązać fakt zlikwidowania szkoły i istnienia przy urzędzie Terenowej Komisji Egzaminacyjnej. Postanowiłem oprzeć skład Komisji o kadrę nauczycieli z naszej szkoły. Na wniosek dyrektora urzędu Minister Infrastruktury powołał na przewodniczącego Komisji Jerzego Bartoszka nauczyciela nawigacji i przedmiotów zawodowych ze zlikwidowanych szkół żeglugi we Wrocławiu, a jednym z jej członków został pan Henryk Pierchała również nauczyciel. Członkowie Komisji od czasu ich powołania opublikowali liczne materiały szkoleniowe w tym: broszury, skrypty, testy egzaminacyjne. Obecnie mogę powiedzieć, że jestem dumny z kształtu i działania Terenowej Komisji Egzaminacyjne we Wrocławiu. W mojej świadomości jest ona niewielką namiastką naszej szkoły.
Przywracanie żeglugi śródlądowej zacząłem od mojego miasta. Wrocław zawsze był ważnym ośrodkiem żeglugi w Polsce. Znajduje się tu unikalny w wymiarze naszego kraju system akwenów zwany Wrocławskim Węzłem Wodny. Nie wiadomo dlaczego jeden z nich od zakończenia II wojny światowej był zamknięty. Dzięki kilku pasjonatom a także pracownikom RZGW we Wrocławiu udało się wiosnom 2007 r. uruchomić Śródmiejski Węzeł Wodny. Śródmiejski Węzeł Wodny z powodu nasycenia niewielkiego odcinka rzeki budowlami hydrotechnicznymi, takimi jak jazy, śluzy, przepławki, elektrownie wodne, nabrzeża, wyspy uważany jest za akwen bardzo niebezpieczny dla żeglugi. Jednak współdziałanie urzędu z takimi instytucjami jak policja i WOPR umożliwia tu bezpieczną żeglugę turystyczną. W ostatnich latach powstają tu pływające kawiarnie, restauracje, mariny, domy na wodzie. Misją urzędu jest bezpieczeństwo na wodzie. Wypełnialiśmy ją nawet wtedy kiedy cierpieliśmy na braki sprzętowe. Wspólne patrole wodne z policją czy z WOPR pozwalały utrzymywać odpowiednie standardy bezpieczeństwa. Współpraca z policją została udokumentowana Porozumieniem Komendanta Wojewódzkiego Policji we Wrocławiu z Dyrektorem Urzędu Żeglugi Śródlądowej we Wrocławiu w dniu 24 marca 2010 r. w sprawie współdziałania w zakresie poprawy statusu bezpieczeństwa i porządku publicznego na obszarach wodnych i przywodnych województwa Dolnośląskiego.
Nowa motorówka inspekcyjna od maja 2010 jest w posiadaniu urząd. Nowy RIB (Rigid Inflatable Boat/Sztywna Dmuchana Łódź) ma standard nie odbiegający od sprzętu pływającego innych wrocławskich służb. Jednak niezadaszona motorówka nie pozwala na prowadzenie wielogodzinnych dyżurów na wodzie. Warunki inspektorów ma poprawić koszarka. Do niedawna stała bezużyteczna przy śluzie Różanka. Od sezonu nawigacyjnego w 2011 roku będzie pełniła rolę pływającej bazy urzędu. Koszarka jest w tej chwili „własnymi siłami” pod nadzorem ekspertów remontowana w Pocie Miejskim. Kilka lat temu wymieniono w niej blachy poszycia. Obecnie montujemy nowe okna i szalunki. Baza z jednej strony jako mobilna placówka urzędu będzie doskonałym uzupełnieniem systemu nadzoru nad żeglugą z drugiej będzie miejscem gdzie inspektorzy i stermotorzyści podczas dyżurów schowają się przed deszczem i wiatrem oraz wypiją herbatę czy kawę. W żegludze śródlądowej postępuje degradacja polskich dróg wodnych przez co pogarszają się warunki bezpieczeństwa. Jednym ze sposobów na zmianę tych negatywnych tendencji jest informowanie i pokazywanie w jaki sposób może odbywać się bezpieczna żegluga. Tę pracę wykonujemy w różny sposób. Jednym z nich jest organizacja spotkań i konferencji poświęconych żegludze. Pracownicy urzędu do kilkunastu razy w roku czynnie uczestniczą w tego typu działaniach organizowanych przez stowarzyszenia, gminy czy uczelnie. Przygotowujemy materiały, wystąpienia, referaty i prezentacje. Innym sposobem upowszechniania informacji o żegludze śródlądowej było wydawanie elektronicznej formy Informatora Żeglugowo Nawigacyjnego (IŻN). Informator przekazywał m.in. wiadomości nawigacyjne, prawne, o szkolnictwie, turystyczne, o konferencjach, o zmianach personalnych o żegludze u naszych sąsiadów. W okresie 5 lutego 2007 r. – 7 sierpnia 2009 r. opublikowanych zostało 44 Informatory. Przestał być wydawany kiedy pojawił się dużo ciekawszy miesięcznik Biuletyn Związku Polskich Armatorów Śródlądowych.
Nowym ważnym elementem działalności urzędu jest współpraca. Po wstąpieniu do Unii Europejskiej krąg podmiotów zainteresowanych żeglugą śródlądową i gotowych do podjęcia działań na rzecz transportu rzecznego znacznie zwiększył się. Oprócz tradycyjnych instytucji takich jak PRS, armatorzy, lokalne urzędy podjęte zostały nowe kontakty. Celem organizacji współpracujących ze sobą jest poprawa warunków transportu w Europie Środkowej w tym na Odrze. Organizacjami z którymi podjęto współpracę są m.in.:
1. Instytucje krajowe zainteresowane transportem rzecznym: Stowarzyszenie na Rzecz Gospodarczego Wykorzystania Dorzecza Odry – Teraz Odra z Wrocławia, Związek Armatorów Żeglugi Śródlądowej ze Szczecina, Stowarzyszenie Absolwentów Technikum Żeglugi Śródlądowej z Wrocławia, Dolnośląska Izba Gospodarcza z Wrocławia, Fundacja Otwartego Muzeum Techniki z Wrocławia, Dolnośląska Szkoła Wyższa z Wrocławia, Międzynarodowa Szkoła Wyższa Logistyki z Wrocławia.
2. Instytucje międzynarodowe zainteresowane transportem rzecznym Porty Moraw z Ostrawy, Unia Izb Łaby/Odry z Hamburga, Partnerstwo dla żeglugi śródlądowej z Ostrawy, Związek Czeskich Armatorów, Czesko-Saski Związek, Czeski Loyd z Pragi.
3. Instytucje zainteresowane turystyką i sportem wodnym: Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Turystyczna ze Szczecina i Flis Odrzański ze Szczecina, PTTK Wrocław, Okręgowy Związek Żeglarski Wrocław, Akademicki Związek Sportowy Wrocław, Dolnośląska Organizacja Turystyczna z Wrocławia.
Rodzajem współpracy, która mogła się rozwinąć dopiero po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej jest korzystanie z programów unijnych. Obecnie jest realizowanych kilka programów, których celem jest rozwój żeglugi śródlądowej. Do najważniejszych z nich należą :III korytarz Transportowy – Via Regia Plus Kraków – Berlin, projekt Central Europe, program RIS, PLATINA, Marco Polo, Wterways Forward, Europejskie Dni Morza w Gdańsku. Ten rodzaj współpracy niesie za sobą wiele korzyści. Pozwala na nawiązywanie kontaktów, wymianę doświadczeń, doposażenie biur, a przede wszystkim odbywa się to przy znacznym dofinansowaniu ze środków Unii Europejskiej. Urząd Żeglugi Śródlądowej we Wrocławiu zakwalifikował się do fazy wstępnej projektu Central Europe, w ramach którego zaproponowano projekt strategiczny pod tytułem: Unowocześnianie Śródlądowych Dróg Wodnych i Portów Morskich (INWAPO). Zmiany w urzędzie żeglugi wynikają nie tylko z troski o bezpieczeństwo żeglugi, zmiany przede wszystkim wymuszają nowe przepisy. Zgodnie z wymogami Unii Europejskiej i krajowymi przepisami w urzędzie powstała komisja, której celem jest badanie statków rzecznych. Komisja Inspekcyjna Statków organizuje się od stycznia 2010 roku. Działalność Komisji rodzi się w otoczeniu wielu trudności. Jednym z problemów komisji jest przyzwyczajenie armatorów do dotychczasowych komisji inspekcyjnych działających np. w Niemczech.
Nowym obowiązkiem nałożonym przez przepisy na urząd jest troska o bezpieczeństwo osób uprawiających sport i rekreację na akwenach nie będących drogami wodnymi. Okazuje się, że jest to obecnie najprężniej rozwijająca się rodzaj żeglugi. Niemal we wszystkich gminach w Polsce, w których istnieją akweny mieszkańcy chcą spędzać swój wolny czas na wodzie. Na obszarze działania urzędu jest ok 100 gmin, które zgłosiły prowadzenie na ich obszarach działalności żeglugowej. Kolejnym rodzajem współpracy urzędu i jednocześnie nowym elementem pracy jest nasze uczestnictwo w zewnętrznych ciałach kolegialnych. Komisje do których jesteśmy powoływani organizowane są przez kierowników resortów, gmin i innych instytucji. W komisjach tych najczęściej reprezentujemy urząd. Dla tych wszystkich nowych wyzwań konieczne były zmiany organizacyjne. Jak w każdym urzędzie wszystkie zmiany musiały być przeprowadzone w sposób formalny czyli nastąpić na podstawie nowych zarządzeń wewnętrznych dyrektora urzędu. Obecnie sprawne załatwianie spraw i czuwanie nad bezpieczeństwem na wodzie zapewniają pracownicy Urzędu.
Wszyscy obecni pracownicy urzędu zasługują na uznanie i wyróżnienia. Ich zaangażowanie świadczy o tym, że nie obojętne są im zarówno misja urzędu jak i odpowiednia postawa urzędnika i pracownika. Moim obowiązkiem wobec pracowników było poprawienie standardów, w których odbywa się ich praca. Nasze miejsce pracy zostało odnowione, przez co stało się przyjemniejsze dla pracowników i petentów. Przeprowadziliśmy także remont placówki Różanka. I tu również na zasadzie „własnych sił” panowie stermotorzyści, którzy wiosną, latem i jesienią są uzupełnieniem dla patroli nadzoru nad żeglugą poza sezonem wyremontowali i poprawili warunki pracy w naszym lokalu. Zbliża się 50 – ta rocznica powołania administracji żeglugi śródlądowej.
Rocznica jest doskonałą okazją do refleksji nad działaniami urzędu ale także do specjalnego wyróżnienia choć część byłych i obecnych pracowników urzędu. Na pewno skorzystam z tej okazji.
dr Jan Pyś
Dyrektor
Urzędu Żeglugi Śródlądowej
we Wrocławiu
