Polityka Morska – Myśleć globalnie, działać lokalnie

mar 15, 2016 | Polskie nowości

1ambpolmor2016

W 96 rocznicę funkcjonowania szkolnictwa morskiego w Polsce, Wydział Przedsiębiorczości i Towaroznawstwa Akademii Morskiej, zorganizował ogólnopolską konferencję naukową, której celem była analiza polityki morskiej Polski, a także określenie narzędzi optymalizacji wykorzystania potencjału morskiego naszego kraju. 14 marca w Gdyni dyskutowano o wszystkich elementach polityki morskiej, zawartych w planie rozwoju gospodarki morskiej, opracowanym przez Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej, czyli o innowacyjności technologicznej, konkurencyjności portów, a także miejscach pracy. 

Swój akces w gdyńskiej konferencji zgłosiło łącznie 80 instytucji i przedsiębiorstw bezpośrednio związanych z gospodarką morską. Wydarzenie objęło patronatem Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej, a także Związek Armatorów Morskich, jeden z najstarszych związków pracodawców związanych z gospodarką morską działający od 1929r. 

Sesję plenarną rozpoczęło wystąpienie przedstawicielki Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej kierowanego przez ministra Marka Gróbarczyka. 

– Już 2 lata temu dyskutowano o kształcie polityki morskiej w Polsce. Dokument został wydany przed rokiem. Dziś spotykamy się w nieco innych realiach. W Polsce pracuje już ministerstwo odpowiadające za funkcjonowanie wszystkich gałęzi gospodarki morskiej w kraju. Ważnego wsparcia udziela ministerstwu sejmowa Komisja ds. Morskich.

Polityka morska odpowiada na wyzwania jakie niesie ze sobą coraz większe wykorzystanie morza i jego zasobów, a także konflikt interesów i zagrożenia dla środowiska naturalnego wynikające z rozwijającej się w tym kierunku aktywności człowieka.  Prelegentka podkreśliła  integrację wszystkich resortów związanych z gospodarką morską i całościowy charakter ustaleń. W opracowaniu założeń polityki morskiej brali udział przedstawiciele niemal wszystkich ministerstw. Przed rokiem Rada Ministrów przyjęła dokument – Polityka Morska RP. Obowiązująca regulacja zawiera 9 kierunków rozwoju, które były zbieżne z tematyką paneli dyskusyjnych. Postulowano wzmocnienie pozycji polskich portów morskich, zwiększenie konkurencyjności transportu morskiego, stworzenie warunków rozwoju gospodarki morskiej, opartej na wiedzy i kwalifikacjach, wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju. Jednym z działań przyjętych w celu rozwoju gospodarki morskiej jest ustawa o aktywizacji przemysłu okrętowego oraz przemysłów komplementarnych. Rząd proponuje przyjęcie referencyjnej stawki zryczałtowanego podatku od wartości sprzedanej (przedsiębiorca będzie mógł zrezygnować z płacenia 18 % podatku CIT na rzecz płacenia 1% podatku od sprzedaży). Kolejny pomysł zakłada obłożenie zerowym podatkiem VAT elementów wyposażenia statków. Dotyczyć to będzie tych zakładów, które kupią przynajmniej 30 proc. wyposażenia statków od polskich producentów. Trzecim postulatem jest przekształcenie stoczni w specjalne strefy ekonomiczne i możliwość ubiegania się przez polskich producentów o pomoc unijną. 

Kluczową inwestycją rekomendowaną przez plan ministra Gróbarczyka będzie przekop przez Mierzeję Wiślaną. Jak do tej pory potencjał śródlądowych dróg wodnych nie został w Polsce należycie wykorzystany. 

Kulminacyjnym punktem panelowym było podpisanie umowy między Polskim Klastrem Morskim a Ogólnopolskim Klastrem Innowacyjnych Przedsiębiorstw, który zaprosił Akademię Morską do udziału w wspólnym projekcie, mającym na celu pozyskiwanie funduszy unijnych na rozwój inicjatyw związanych z gospodarką morską. Ogólnopolski Związek Innowacyjnych Klastrów skupia w swych strukturach przeszło 25 klastrów- są to klastry reprezentujące interesy branży lotniczej, sektorów związanych z przemysłem obronnym, a także ochroną środowiska.  Najgłośniejszym sukcesem  firm związanych z strukturami Ogólnopolskiego Związku Klastrów jest wykreowanie marki Syrenka Sport, a także projekt samolotu  odrzutowego Flaris, który został oceniony jako najlepszy projekt opracowany w ramach inteligentnej specjalizacji przez Komisję Europejską. Największym z wyzwań podjętych przez Ogólnopolski Związek Klastrów był udział w neutralizacji ponad 50 tysięcy ton pocisków wypełnionych iperytem, zalegających dno Morza Bałtyckiego. 

Zarządzanie i system wdrażania polityki morskiej

II Konferencja – Polityka Morska, wpisuje się w 90 lecie nadania Gdyni praw miejskich. Miasto to stało się w okresie II RP kwintesencją polityki morskiej. Była to polityka wpisana do praktyki władz państwowych, samorządowych, samorządu gospodarczego, instytucji naukowo-badawczych oraz organizacji społecznych. Obecne unijne podręczniki opisujące wprowadzanie polityki morskiej, opartej o zasady subsydialności nie są niczym nowym, lecz nawiązują do tradycji sprzed niemal wieku. Jednym z celów  było tworzenie kadr morskich. W 1919r. powołano Szkołę Morską w Tczewie, której tradycje rozwija i pielęgnuje obecnie Akademia Morska w Gdyni. Najważniejszy panel dyskusyjny w ramach ogólnopolskiej konferencji odbył się właśnie w Sali Tradycji Akademii. 

Już w dokumencie z 1919r. dostrzegano potrzebę stworzenia jedynego w państwie urzędu, obejmującego swoimi kompetencjami sprawy morskie. Domagano się konsolidacji bardzo różnych zagadnień związanych z wykorzystaniem nadmorskiego położenia. Dopiero w roku 2006 pomysł admirała Porębskiego zrealizowano powołując Ministerstwo Gospodarki Morskiej, integrujące działania publiczne związane z gospodarką morską, prowadzone jak dotychczas przez 3 różne resorty. W czerwcu 2006r. również UE przyjęła dokument – Przyszła Unijna Polityka Morska. Europejska wizja oceanów i mórz jako pierwszy krok w sprawie optymalnego zarządzania systemami morskimi. W październiku 2007r. Unia uchwaliła zintegrowaną politykę morską. Jednym z działań było przyjęcie zintegrowanej narodowej polityki morskiej, opartej o zbiór wspólnych zasad i współpracy międzypaństwowej, szczególnie w regionach nadmorskich. W tym samym czasie Polska zrobiła krok wstecz, gdyż w listopadzie 2007r. zadania ministerstwa gospodarki morskiej wróciły w zakres kompetencji pozostałych ministerstw. W wrześniu 2008r. powołano międzyresortowy zespół ds. polityki morskiej, jako organ pomocniczy prezesa rady ministrów. Jego zadaniem było opracowanie założeń polityki morskiej. Zespół tworzą przedstawiciele wszystkich resortów pod kierunkiem właściwego ministra ds. gospodarki morskiej. Rząd przyjął dokument określający założenia polityki morskiej do roku 2020 z perspektywą do 2030r. Jej celem strategicznym jest zwiększenie udziału sektora gospodarki morskiej w produkcie krajowym brutto, oraz wzrost zatrudnienia w tej gałęzi gospodarki krajowej. Głównym komponentem wdrażającym zasady polityki morskiej jest administracja morska, odpowiedzialna za szeroko rozumiane bezpieczeństwo żeglugi, oraz ochrona środowiska naturalnego i brzegów morskich. Następnym elementem jest wprowadzenie morskiego planowania przestrzennego w akwenie morza terytorialnego oraz zintegrowane zarządzanie obszarami przybrzeżnymi. Całość dopełnia popularyzowanie wiedzy o morzu. Administracja rządowa zespala i ukierunkowuje wszystkie działania związane z realizacją polityki morskiej. W opinii  przedstawicieli Klastra Morskiego, w dokumencie zabrakło platform współpracy wypracowującej wspólnotę celów krajowych, regionalnych oraz lokalnych. Klaster jest zadowolony ze skuteczności apelu Witolda Andruszkiewicza z 2014r. o powołanie nowego resortu gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej. Nowy rząd podziela przekonanie środowisk morskich o tym, że Bałtyk wraz z polskimi rzekami stwarza ogromne możliwości dla rozwoju gospodarczego regionów nadmorskich. Podjęto praktyczne zadania zmierzające do ratyfikacji konwencji AGN i rewitalizacji 3, międzynarodowych dróg wodnych. 

Regiony nadmorskie UE stanowią przeszło 40% jej PKB i ludności. Gdyby nie kraje, w których PKB jest poniżej średniej unijnej, wskaźnik byłby jeszcze wyższy. W Polsce regiony nadmorskie wytwarzają 12% PKB kraju (Pomorskie 5,8% zaś Zachodniopomorskie 3,8%, Warmińsko-Mazurskie 2,7%). W kraju do liderów PKB zaliczają się województwa Mazowieckie, Śląskie i Wielkopolskie. Zasadniczą kwestią jest sprzężenie tych regionów z nadmorskimi, by można było wykorzystać jako wartość dodaną w ich rozwoju również potencjał obszarów nadmorskich. W Polsce dynamika rozwoju województw nadmorskich jest niższa niż tempo rozwoju województw położonych na południu kraju. 

Uczestnicy panelu w swoich wystąpieniach docenili integrację dotychczas rozproszonych agend gospodarki morskiej tworząc dynamiczne Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej. Stwierdzono, że takie rozwiązanie pozwala na skorygowanie różnych przedsięwzięć, podejmowanych zarówno przez urzędy administracji centralnej, jak i lokalnej. Rolę koordynatora nie jest w stanie pełnić żadna inna organizacja, tym bardziej, że resort podjął działania zalecane i postulowane przez środowiska związane z gospodarką morską. Do prekursorskich przedsięwzięć należy zintegrowanie żeglugi śródlądowej z portami morskimi. Większe i mniejsze ośrodki portowe bez dostępu do zaplecza towarowego Europy Środkowej, mogą stracić swoją dynamikę rozwoju. Zostaną zmarginalizowane, a ich funkcję przejmą ośrodki konkurencyjne. Ponadto polityka morska Polski wymaga ponownego przyjęcia zasad, którymi kierują się inne państwa członkowskie Unii budujące swoje narodowe potęgi morskie. Środowiskiem mogącym wesprzeć pracę resortu gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej w przygotowaniu programu realizacji polityki morskiej, może być Think tank pod przewodnictwem Pomorskiego Klastra Morskiego. 

Innowacyjne technologie morskie

Dyskusja w tym panelu tematycznym skupiała się na znaczeniu gospodarczym sektora morskiego oraz wyszczególnieniu kluczowych obszarów badawczych. Gospodarka morska rozwija się w Polsce bardzo dynamicznie w porównaniu z innymi sektorami gospodarki. Firmy z sektora morskiego budują swoją pozycję na europejskich i światowych rynkach właśnie przez wprowadzanie rozwiązań innowacyjnych. Na przykładzie sukcesu sektora morskiego należałoby budować silną pozycję innych branż. W województwie Pomorskim inteligentne specjalizacje tworzyły się oddolnie, przy współpracy z biznesem i instytucjami otoczenia biznesowego. Polska nie powinna budować nowoczesnych technologii w sektorze transportowym, lecz tworzyć je sama. Poruszano również kwestię braku siły roboczej w sektorze stoczniowym. Jednym z zadań stojących przed przedsiębiorcami z branży morskiej jest przekonanie młodych ludzi, że wynagrodzenie oferowane w zagranicznych firmach nie jest na tyle wysokie, by skłonić ich do emigracji. 

Zrównoważony rozwój obszarów morskich i nadmorskich

Jako punkt wyjścia brano pod uwagę kwestie świadomości społecznej i ekologicznej, jako podstawowe dla zagadnienia planowania przestrzennego i budowania koncepcji ochrony obszarów nadmorskich. Zwrócono uwagę na szereg zagrożeń dla ekosystemów morskich i nadmorskich, które w każdej chwili mogą wpłynąć na życie mieszkańców. Istotne jest zintegrowanie planów ochrony tych obszarów i przeprowadzenie zintegrowanych działań przy koordynowaniu decyzji i przepływie informacji. 

Następny panel skoncentrował się na podnoszeniu konkurencyjności portów morskich. Zwrócono uwagę na dostępność unijnych i prywatnych środków finansowych, niezbędnych do wdrażania założeń polityki morskiej. Jako przykład konkretnych działań niezbędnych w najbliższym czasie, podano budowę drogi czerwonej, oraz linii kolejowej 201. Charakter tych działań wskazuje na konieczność przeprowadzenia inwestycji nie tylko w obszarze usprawnienia przeładunku, ale również na całym systemie transportowym, z uwzględnieniem transportu drogowego, kolejowego, a nawet lotniczego. Analizowano wpływ otoczenia na konkurencyjność portów i transportu morskiego. Kolejnym punktem programu były rozważania na temat nowego jedwabnego szlaku i wpływu tego  gigantycznego przedsięwzięcia na konkurencyjność portów. Prezydent Chin planuje jeszcze w tym roku złożyć wizytę w naszym kraju. Gigantyczne przedsięwzięcie gospodarczo-cywilizacyjne, jakim jest projekt szlaku biegnącego z Chin do Europy Zachodniej już niedługo nabierze realnego kształtu. Nie zapomniano o kwestii utrzymywania się niskich stawek frachtowych oraz cen paliw. Kryzys w poszczególnych sektorach rynku jest największym wyzwaniem dla tego obszaru polityki morskiej. 

Przemysł rybny

W ostatnim czasie administracja morska podała informację o ograniczeniu połowów na Bałtyku. Ta wieść wywołała poruszenie w środowisku polskiego przetwórstwa rybnego. To stosunkowo niewielki (20 tysięcy zatrudnionych), lecz dynamicznie rozwijający się sektor branży morskiej. Obroty tej branży są zależne od dostaw ryb poławianych w Bałtyku. W związku z szkodami jakie powodują na tym akwenie nierejestrowane połowy paszowe, polskie środowiska rybackie postulowały zwiększenie skuteczności unijnych kontroli. Ważnym punktem obrad było wprowadzenie nowego systemu zarządzania flotą poprzez wdrożenie tzw. prywatnych licencji. Rozwiązania funkcjonują już w wielu innych państwach europejskich.

 Samo przetwórstwo rybne należy do bardzo ekspansywnych sektorów branży morskiej. Aktualnie wartość produkcji sięga ponad 2 mld euro. Sektor jest bardzo nowoczesny i od początku dobrze wykorzystał środki unijne. Niestety jego głównym atutem była jak dotychczas tania siła robocza. Model gospodarowania oparty na takim fundamencie powoli się w Polsce kończy. Pomimo, że zakłady przetwórstwa rybnego są lokalizowane głównie w regionach o dużym, oficjalnym bezrobociu, przedsiębiorcom brakuje chętnych do pracy. 

Turystyka nadmorska

Na całym świecie turystyka morska generuje ponad 117 mld dolarów zysku rocznie, dając zatrudnienie 890 tysiącom pracowników żeglugi. Rocznie z tej formy wypoczynku korzysta 200 mln ludzi. Niewielka część tych zysków jest generowana również w Polsce. W panelu brali udział przedstawiciele samorządu terytorialnego województwa Pomorskiego, Pomorskiej Federacji Turystycznej, głównych operatorów obsługujących morskie statki wycieczkowe. Mówiono o kierunkach rozwoju tego rynku. Zastanawiano się, dlaczego od kilku lat regularnie spada liczba statków wycieczkowych, zawijających do polskich portów. W 2009r. było to 96 jednostek, natomiast już w 2015r. zaledwie 50. Paneliści postulowali konieczność poprawy stanu infrastruktury nabrzeży pasażerskich. Obecnie statki pasażerskie wykorzystują  nawet nabrzeża w portach przemysłowych, co nie jest dobrze widziane przez pasażerów i armatorów.

Młodzi na rynku pracy

Ostatnie zagadnienie tematyczne przeznaczono na omówienie problemów absolwentów wchodzących na rynek pracy. W Auli Meissnera było obecnych wielu studentów wywodzących się z parlamentu studenckiego Akademii Morskiej, jak i rozmaitych kół naukowych. Licznie zgromadzili się przedstawiciele biznesu. Zadano pytanie, czy rynek pracy w gospodarce morskiej jest rynkiem zdominowanym przez pracownika czy pracodawcę. Tendencje demograficzne, emigracja i poziom bezrobocia zaczynają przesuwać relacje na korzyść pracownika. Jest to szczególnie widoczne w gałęziach gospodarki morskiej, w których zatrudnia się kadrę techniczną, inżynierską, a także w pracach typowo robotniczych. Zapotrzebowanie na kadry inżynierskie będzie się utrzymywać jeszcze przez długi okres. Podjęto również kwestię praktyk studenckich odbywanych na morzu, jak i w przedsiębiorstwach lądowych. Na polskim rynku można zauważyć niepokojące tendencje do przerzucania kosztów odbywania praktyk na uczelnie. Praktyki powinny być realizowane w oparciu o pieniądze przedsiębiorstw. Podkreślono również dostosowanie oferty uczelni morskich do potrzeb i oczekiwań rynku. Obecnie programy studiów są już konsultowane z przedsiębiorcami. 

Zrelacjonował Maciej Ostrowski 

1amorza i oceany PNG logo big